JÓZEF JURAŁOMSKI 1906 – 1978

Urodził się dnia 18 maja 1906 roku w Urzeczu, powiat łowicki  w rodzinie Andrzeja i Katarzyny z domu Chorążko. Był jednym z ośmiorga dzieci. Do 14 roku życia pozostawał przy rodzicach i uczęszczał do szkoły w rodzinnej miejscowości.

W 1921 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie. Trudne warunki materialne związane z chorobą a potem śmiercią matki zmusiły Go do zakończenia nauki na gimnazjum. Podjął pracę na poczcie a w 1925 r. wstąpił do 8 Pułku Piechoty Legionów w Lublinie jako przedpoborowy. W trzy lata później złożył egzaminy do szkoły oficerskiej w Bydgoszczy. Po uzyskaniu stopnia oficerskiego został skierowany do 26 Pułku Piechoty we Lwowie a następnie 19 Pułku Piechoty na stanowisko instruktora szkoły podchorążych.

W roku 1937 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, gdzie służył m.in. w oddziałach wydzielonych w batalionie „Orany”, będącym w strukturze brygady grodzieńskiej. Wiosną 1939 r. ukończył kurs dowódców kompanii i pierwotnie otrzymał przydział do jednostki wojskowej w Porzeczu a potem w 7 Pułku Piechoty w Chełmie.

 2 września 1939 r. jako dowódca IV kompanii II batalionu wyruszył na front. Walczyli pod Iłżą w jednej z najkrwawszych bitew kampanii wrześniowej a następnie wraz z grupą płk  Koca w lasach janowskich. Po przegranej walce odmówił pójścia do niewoli i wraz z innymi  żołnierzami – ochotnikami przedarł się między linią wojsk niemieckich i sowieckich. Swój oddział rozwiązał 2 października pod wsią Domostwa. Stamtąd udał się do Lublina, gdzie wstąpił do konspiracji. Ze względu na aresztowania wśród polskich oficerów w Lublinie został skierowany do pracy w terenie. Podjął obowiązki agronoma w gminie Serniki a także inspektora do spraw uprawy tytoniu w powiecie lubartowskim a jednocześnie zaangażował się w konspirację. Zamieszkał w Lubartowie. Przybrał okupacyjne nazwisko Józef Surma i pseudonim „Jur”.

Jesienią 1942 r. został komendantem II Rejonu Obwodu Armii Krajowej, obejmującego swoim zasięgiem Lubartów, Łuckę, Serniki i Tarło. Zajmował się szkoleniem młodzieży, egzaminował elewów w konspiracyjnych szkołach podoficerskich, dowodził akcjami o charakterze sabotażowym i dywersyjnym (m.in. na koszary węgierskie w Lubartowie i posterunek policji niemieckiej w Czemiernikach).

Wobec zagrożenia aresztowaniem w czerwcu 1944 r. został przydzielony do specjalnych zleceń komendantowi obwodu jako oficer do przejmowania zrzutów. W końcowym okresie okupacji został wyznaczony na dowódcę 3 kompanii odtwarzanego 8 pułku piechoty Legionów, w skład której wchodziły oddziały Lekarza, Uskoka i Brzechwy. Miał prawo inspekcjonowania oddziałów i wydawania im rozkazów w imieniu komendanta obwodu. Był także odpowiedzialny przed komendantem obwodu za „ stan moralny i szkoleniowy oddziałów partyzanckich i taktyczne użycie ich do walki z nieprzyjacielem”. Oddziały te wzięły udział w Akcji Burza, której efektem było m.in. wyzwolenie spod okupacji niemieckiej (wspólnie z oddziałami 27 WDP) Lubartowa i okolicznych miejscowości.

Dnia 25 lipca 1944 r. decyzją Komendanta Okręgu zorganizowano szkieletowy I batalion Armii Krajowej, dowódcą 3 kompanii mianowano por. Jura. Kompania ta wobec zaistniałej sytuacji politycznej w końcu lipca została na rozkaz ppłk. Nurta przesunięta do miejscowości Wólka Krasienińska a następnie rozformowana. W połowie sierpnia kilkudziesięcioosobowy dobrze uzbrojony oddział złożony z żołnierzy 27 WDP oraz oddziałów Uskoka, Brzechwy i Lekarza pod dowództwem Jura wyruszył w kierunku Warszawy w celu niesienia pomocy walczącym powstańcom. Po drodze zostali oni zatrzymani przez Rosjan. W okolice Pragi dotarł jedynie oddział konny Brzechwy.

Po okresie „Burzy” podjęto w Okręgu działania zabezpieczające żołnierzy AK przed aresztowaniami ze strony NKWD i komunistycznych organów bezpieczeństwa. Jedną z form było kierowanie zagrożonych do tworzących się jednostek Służby Ochrony Kolei. Jur wraz z Płomieniem z II rejonu wyjechali do Białegostoku. Por. Surma objął stanowisko komendanta straży a we wrześniu 1944 r. został zastępcą Komendanta Obwodu Białystok – Miasto Armii Krajowej. Aresztowany na podstawie donosu 10 października 1944 r. przez NKWD został wywieziony do ZSRR. Po długim śledztwie w 1946 r. postawiono Mu zarzut przynależności do Armii Krajowej oraz próby zmiany ustroju w ZSRR. Został skazany początkowo na pięć lat więzienia, potem wyrok ten przedłużano. Przebywał w więzieniach w Moskwie (na Łubiance) i Twerze, potem przez pięć lat w obozach pracy w Krasnojarsku i Igarce. W 1953 r. został uznany za niewinnego ale nadal nie mógł opuścić Syberii. Podjął wówczas pracę jako księgowy w szkole. Do Polski wrócił w 1955 r. W związku z tym, że otrzymał zaświadczenie o uniewinnieniu został skierowany do pracy w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie jako kierownik działu. Ze względu na stałą inwigilację po otrzymaniu spadku po rodzicach zwolnił się z pracy i otworzył zakład kamieniarski. Pracował w sektorze prywatnym aż do emerytury prowadząc wytwórnię betonów i przedsiębiorstwo produkcji zbiorników przeciwpożarowych.

W 1966 r. osiadł na stale w Lubartowie, gdzie wcześniej wybudował dom. Jeszcze w okresie okupacji w lutym 1943 r. zawarł związek małżeński z Haliną Dybała. Ze związku tego urodziły się dzieci: Andrzej Jerzy oraz Alicja Izabela urodzona już po powrocie Ojca z ZSRR. Obecnie żyje trzynastu jego potomków w linii prostej rozproszonych po całym świecie. Kontynuatorem tradycji żołnierskich jest najstarszy wnuk Maciej Adam Jurałomski.

Józef Jurałomski zmarł  dn. 5 listopada 1978 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu.

W roku 2005 zakończyła się Jego rozprawa rehabilitacyjna „o uznanie za niesłuszne aresztowanie i uwięzienie”. Podsumowując wyrok prowadzący rozprawę sędzia sądu okręgowego w Lublinie uznał por. Józefa Jurałomskiego za „wielkiego Polaka i wielkiego żołnierza”.